Neuroblastoom is een zeer agressieve tumor die bij kinderen voorkomt en ontstaat uit voorlopercellen van zenuwknopen langs het ruggenmerg en ter hoogte van de bijnier. Jammer genoeg zijn de overlevingskansen voor hoog-risico patiënten met deze vorm van kanker bijzonder laag. Net zoals wij, heeft iedere vorm van kanker een eigen gezicht en specifieke kwetsbaarheden. Precisie behandeling is een nieuwe benadering die met gedetailleerde kennis van de specifieke kwetsbaarheden van tumorcellen zal trachten gerichte behandeling toe te passen tegen tumorcellen en daarbij normaal weefsel ongemoeid laat. Dankzij nieuwe onderzoekstechnieken kunnen we nu deze kwetsbaarheden beter identificeren en als nieuwe doelwit hanteren voor gerichte eliminatie van de tumorcellen.
Een probleem met dergelijke gerichte therapieën is dat kankercellen hier snel niet meer op reageren als we ze bij patiënten inzetten. Daarom moeten we op zoek naar combinaties van gerichte therapieën om patiënten effectief te kunnen genezen. Bij neuroblastoom ontdekten wij vroeger reeds dat de kankercellen door hun snelle groei stress ervaren. Neuroblastoomcellen hebben een aantal eigenschappen waardoor ze om kunnen met deze stress. Door deze eigenschappen verder in kaart te brengen en therapie te gaan combineren gericht op meerdere van die eigenschappen tegelijk hopen we zeer efficiënt en specifiek de neuroblastoomcellen te kunnen doden.
De Gentse onderzoeksgroep identificeerde recent verschillende factoren betrokken in herstel van het erfelijk materiaal van kankercellen (DNA) die neuroblastoomcellen beschermen voor overtollige DNA schade waardoor ze snel weerstandig worden tegen klassieke kankertherapie.
Eén van deze factoren is een gen met de codenaam “RRM2”, betrokken in de aanmaak van bouwstenen voor het DNA. Deze factor werkt als een soort thermostaat in de cel die de intensiteit van productie van DNA bouwstenen regelt. Dankzij de beschikbaarheid van medicijnen die niet enkel de thermostaat (RRM2), maar ook de signaalgevers van het bouwsteen productieproces (CHK1) blokkeren, vonden de onderzoekers een heel uitgesproken vermindering van tumorgroei door beide medicijnen te combineren in lage hoeveelheden. Men spreekt hierbij van een versterkende interactie tussen beide medicijnen die in het bijzonder de kankercellen doet afsterven terwijl normaal weefsel gevrijwaard wordt. Testen in muizen toonden een verbazend effect met volledig verdwijnen van de tumor over een lange periode. Het verder onderzoek richt zich nu op verdere verfijnde en nog meer gerichte medicijnen die momenteel ook getest worden in muizen. In het bijzonder wordt hierbij ook gekeken naar de rol van het immuunsysteem en mogelijkheden om ook gerichte immuuntherapie toe te voegen aan het nieuwe behandelingsschema. Zoals vaak bij zoektochten naar nieuwe behandeling is dit een lange weg. Na het afronden van de muisstudies zullen onderhandelingen opstarten met alle stakeholders, met het oog op starten van fase 1 klinische studies die in een eerste stap de veiligheid van de drugs in kinderen zal testen onder sterk gecontroleerde condities. Daarna kunnen verdere studies in samenwerkingsverband (Europees of trans-Atlantisch) opgezet worden zoals momenteel het geval is voor de nieuwe behandeling tegen de ALK molecule die in hoog-risico neuroblastoom verhoogde activiteit vertoont.
De steun van vzw Kinderkankerfonds, samen met meerdere andere organen, is van groot belang geweest om dit onderzoek mogelijke te maken. Dit heeft de mogelijkheid gegeven om jonge getalenteerde onderzoekers hun werk te kunnen verderzetten. Het Gentse PPOL (Pediatrisch Precisie Oncologie Lab) onder leiding van Kaat Durinck, Frank Speleman en Bram De Wilde is dan ook heel erg erkentelijk voor deze belangrijke steun.
Kanker bij kinderen is fundamenteel anders dan kanker bij volwassenen. Kanker associëren we doorgaans met veroudering en/of blootstelling aan toxische stoffen (bv. sigarettenrook, chemicaliën), langdurige blootstelling aan zonlicht of radioactieve straling, dit is niet het geval bij kankers die bij kinderen voorkomen. Voor veel types kankers, ook sommige kankers bij kinderen, zijn reeds spectaculaire successen geboekt in het verbeteren van de overleving, dit in schril contrast met neuroblastoom. Neuroblastoom is een kanker die doorgaans voorkomt bij zeer jonge kinderen. Neuroblastoom gedraagt zich dan ook als een ziekte van de ontwikkeling. Aangezien deze ziekte zo verschillend is van kankers die bij volwassenen voorkomen is specifieke studie van behandelingen voor deze ziekte noodzakelijk. De overleving voor de zeer jonge kinderen (minder dan 18 maanden oud bij diagnose) is erg goed (> 90%). Voor kinderen ouder dan 18 maanden is de situatie problematisch. Zij ondergaan een zeer intensieve en lange behandeling en zullen in ongeveer 50% van de gevallen hervallen. Bij herval zijn de behandelingsopties erg beperkt en de overlevingskansen klein. De kinderen die wel overleven na hun intensieve behandeling, zullen bovendien later in het leven geconfronteerd worden met heel wat bijwerkingen. Tot dusver moeten we dus nog steeds in belangrijke mate beroep doen op de klassieke chemotherapie hoewel we weten dat deze vaak te kort schiet en veel bijwerkingen heeft waar jonge patiënten op lange termijn last van blijven hebben. Dit benadrukt de dringende nood aan (1) betere therapeutische opties om kinderen die hervallen van de ziekte verder te behandelen en toch nog te genezen en (2) een aangepaste behandeling die ervoor zorgt dat kankercellen bij start van behandeling na diagnose sneller en efficiënter uitgeschakeld worden om herval te vermijden.
– Franki Speleman, Kaat Durinck, Bram De Wilde
Gepubliceerd op 29 juni 2023